Als het concert ruim een uur onderweg is, staat ergens achter in de zaal een grijze man op. ‘Musicians?’, vraagt hij de aandacht, eerst nog aarzelend, ‘musicians?’. Hij roept het tussen twee nummers. Terwijl het applaus langzaam wegsterft, kijken een paar mensen om. ‘Musicians!’, klinkt het, wat harder nu. De muzikanten op het podium hebben het inmiddels ook door. ‘Musicians, is there nothing to explain?’
Het eenmalige Nederlandse optreden, gisteravond in het Muziekgebouw te Amsterdam, van de Tunesische Ud-speler Anouar Brahem, de Britse saxofonist/klarinettist John Surman en bassist Dave Holland werd tot het moment van de onverwachte interruptie gekenmerkt door het intense samenspel van de drie vermaarde improvisatoren. De muziek was soms lieflijk en ijl, dan weer pulserend en meeslepend, en de etherische klanken die Brahem uit zijn ud toverde vermengden zich wonderwel met het soms korzelige gegrom van Surmans basklarinet en Hollands bas.
Na enig nadenken antwoordt Surman de roepende man: ‘No, nothing!’ Het publiek lacht, en het concert gaat verder, en het kan verbeelding zijn, maar klinkt die eerste solo van Surman na de onderbreking niet nog net iets feller dan wat hij daarvoor liet horen?
Terwijl de heupwiegende ritmes weer bezit nemen van de zaal, vroeg ik me af wat die roepende man bezielde, waarom hij die vraag stelde, en naar welk soort antwoord hij eigenlijk op zoek was.
Eerder waren er al twee ‘incidentjes’ geweest. Bij de inzet van het tweede nummer was heel even, en gesmoord bijna, een klein kind hoorbaar geweest, en had iemand geschreeuwd: ‘kan dat kind de zaal uit?’.
En dan was daar nog het verzoek of het publiek na een solo misschien wilde klappen, van Surman zelf nota bene, toen het concert al een half uur gaande was.
De wonderlijke gewoonte die in de geïmproviseerde muziek sinds de jaren zeventig gemeengoed is, om muzikanten na elke solo met applaus te belonen, heeft mij altijd bevreemd. Die solo’s krijgen daardoor toch iets van een sportprestatie; alsof het een wedstrijd betreft; alsof de muzikant juist over twee meter twintig is gesprongen, en het applaus daarvoor de beloning is, maar dat even later zijn collega wel eens over de twee meter tweeëntwintig zou kunnen gaan, en dan klappen we natuurlijk nog net even iets harder. De gewoonte gijzelt de muzikanten – die zo tot onderlinge competitie worden gedwongen - én het publiek, dat wel moet klappen, omdat het anders zo sneu is.
Na Surmans verzoek werd gedurende één nummer voor elk van de solo’s geklapt, en daarna hield het publiek de handen weer gedecideerd op schoot. De zaal was blijkbaar de opvatting toegedaan dat het hier dan weliswaar improvisaties betrof, maar dat het belonen van de ‘matadoren’ met tussentijds applaus het verstilde karakter van de muziek onrecht deed.
Maar wat hebben die incidenten met elkaar te maken, en vooral, wat hebben ze met de muziek te maken? Is de roep van de grijze man een op zichzelf staande schreeuw om aandacht, of werd hij getriggered door iets in de muziek? Door de stilte in de muziek misschien, door het ingehouden karakter ervan, dat vanavond zo overweldigend was dat Surman er zelf door werd geraakt; reden dat hij om dat applaus bedelde?
Als de muzikanten voor hun toegift het podium opkomen en Surman zijn klarinet pakt zegt hij lachend: ’Just as long as I don’t have to explain anything’. Maar als me niet vergis, schuilt er in zijn lach iets van opluchting.
Sommige avonden zijn nu eenmaal bijzonder, en misschien dat de kirrende baby dat ook wel aanvoelde, want het heeft de rest van de avond geen kik gegeven.
1 opmerking:
Goed geobserveerd, leuk omschreven en prachtig geschreven.
Wanneer ga je schrijven voor de Fiel Inimigo? Moeten we jouw contract met Beenderhaven afkopen, zoals die van Alves?
Een reactie posten